RAPORT Z WYKONANIA EKSPERYMENTÓW W ZAKRESIE NEUTRALIZACJI ZŁOTEJ ALGI W ŚLUZACH KANAŁU GLIWICKIEGO

Walka z toksycznym gatunkiem Prymnesium parvum jest niezwykle trudna, a jego toksyczność potencjalnie bardzo wysoka dla zwierząt skrzelodysznych (ryb, ślimaków, małży czy nawet larwy płazów). Miksotroficzny sposób odżywiania  sprawia, że organizmy te  są doskonale przystosowane do warunków środowiska generowanego przez człowieka i jego działalności gospodarczej. Czynniki abiotyczne, takie jak temperatura, zawartość biogenów, zasolenie czy światło, mają bardzo istotny wpływ na produkcję toksyn i miksotrofię.

W wielu regionach świata toksyczne zakwity Prymnesium parvum powodują ogromne zagrożenie ekonomiczne i ekologiczne. Masowe śnięcia ryb, a wraz z nimi i innych gatunków zwierząt skrzelodysznych, przyczyniają się do degradacji ekosystemów na olbrzymią skalę. Z takim doświadczeniem mieliśmy do czynienia także w Polsce w rzece Odrze, gdzie zjawisko masowych śnięć miało wymiar katastrofy.

W okresie od 24 marca do 30 czerwca 2023 r. na zlecenie Ministerstwa Klimatu i Środowiska w  ramach projektu realizowanego przez Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, pt. „Opracowania naukowobadawcze na rzece Odrze”, finansowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach programu priorytetowego 8.1.1. Wsparcie Ministra Klimatu i Środowiska w zakresie realizacji polityki klimatycznej i środowiskowej Część 1) Ekspertyzy, opracowania, realizacja zobowiązań międzynarodowych, przeprowadzone zostały badania, których celem było przedstawienie rekomendacji/sposobów dot. neutralizacji złotej algi.

Działania zaradcze związane ze zwalczaniem Prymnesium parvum tzw. „złotej algi” na Kanale Gliwickim przeprowadzone zostały przez multidyscyplinarny zespół ekspertów i naukowców. Przy przedsięwzięciu pracowali przedstawiciele Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska oraz naukowcy z Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Uniwersytetu Gdańskiego, Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie i Uniwersytetu Warszawskiego. Całość przedsięwzięcia była realizowana w  ściśle kontrolowanych warunkach, przy udziale Wód Polskich, Wojska Polskiego, Państwowej Straży Pożarnej i służb Wojewody Opolskiego oraz  Śląskiego.  

Całość prac została poprzedzona wnikliwą analizą literatury. Na jej podstawie oraz mając na uwadze doświadczenia z innych krajów, wytypowano kilka atestowanych preparatów, które były już wielokrotnie stosowane w krajach europejskich, jak również w Polsce na zbiornikach wodnych. Po przeprowadzeniu testów w  warunkach laboratoryjnych, w wyniku których dobrano optymalne i bezpieczne dawki, przystąpiono do fazy eksperymentalnej, polegającej na aplikacji preparatów. Należy podkreślić, iż w trakcie realizacji poszczególnych eksperymentów w każdej fazie zadania prowadzone były badania fizykochemiczne pobieranych próbek wody i fitoplanktonu.  

Wnioski z już zakończonych eksperymentalnych aplikacji preparatów oraz przeprowadzonych działań,  przekazane przez naukowców, zostały zestawione w „Raporcie z wykonania eksperymentów w zakresie neutralizacji złotej algi w śluzach Kanału Gliwickiego„.

---

Raport kończący prace Zespołu ds. sytuacji w Odrze

Zespół do spraw sytuacji powstałej na Odrze, złożony z naukowców i ekspertów, został powołany przez Ministra Klimatu i Środowiska, Panią Annę Moskwę, na mocy zarządzenia z dnia 18 sierpnia 2022 r. w sprawie powołania Zespołu do spraw sytuacji powstałej na rzece Odrze. Zgodnie z zarządzeniem, do zadań Zespołu należy wsparcie eksperckie Ministra w zakresie ustalenia ewentualnych przyczyn zjawiska śniętych ryb na rzece Odrze, próby zdiagnozowania przyczyny zaistniałej sytuacji, w tym ewentualnego zanieczyszczenia wód rzeki Odry oraz wypracowania rekomendacji dla Ministra.

W tym celu Zespół miał do zrealizowania następujące zadania:
1) analizę potencjalnych przyczyn obserwowanego zjawiska na rzece Odrze, w tym ewentualnego zanieczyszczenia wód rzeki Odry i śniętych ryb w rzece Odrze;
2) analiza wyników badań pobranych próbek wody i ryb oraz przedstawienie propozycji ewentualnych dodatkowych badań;
3) analiza sposobów usunięcia negatywnych skutków obserwowanych zjawisk.

Zgodnie z zarządzeniem, w skład Zespołu weszli przedstawiciele Departamentu Instrumentów Środowiskowych, Departamentu Ochrony Przyrody oraz Biuro Ministra ze strony MKiŚ, jak również przedstawiciele organów i podmiotów, tj., Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska (pełniący rolę Przewodniczącego Zespołu), Główny Inspektor Ochrony Środowiska, Główny Lekarz Weterynarii, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy, Państwowa Rada Ochrony Środowiska, Politechnika Warszawska, Politechnika Wrocławska, Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Instytut Rybactwa Śródlądowego Zakład Ichtiopatologii i Ochrony Zdrowia Ryb, Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza, Morski Instytut Rybacki – Państwowy Instytut Badawczy, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Główny Instytut Górnictwa – Śląskie Centrum Radiometrii Środowiskowej im. Marii Goeppert Mayer, Lubuski Wojewódzki Lekarz Weterynarii, Zachodniopomorski Wojewódzki Lekarz Weterynarii oraz Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy.
Zadanie redakcji raportu zostało powierzone Instytutowi Ochrony Środowiska – Państwowemu Instytutowi Badawczemu.

Oddajemy w Państwa ręce Raport kończący prace Zespołu ds. sytuacji w Odrze.

---

Prezentacja wniosków ze wstępnego raportu zespołu ds. sytuacji na rzece Odrze

Prezentacja wstępnego raportu zespołu ds. sytuacji na Odrze