Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy rozpoczyna konsultacje społeczne opracowanego przez Instytut „Planu zarządzania Obiektem Światowego Dziedzictwa Białowieża Forest (część polska)”. Dokument ten określa ramy ochrony oraz zarządzania Puszczą Białowieską do 2050 roku.
Projekt Planu został przygotowany przez Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy (IOŚ-PIB) na zlecenie Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Dokument ten stanowi realizację zobowiązań wynikających z wpisu Puszczy Białowieskiej na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Jego głównym celem jest wyznaczenie ram dla skutecznej ochrony tego wyjątkowego obszaru oraz zapewnienie zrównoważonego zarządzania częścią Obiektu znajdującą się w granicach Polski. Plan zarządzania będzie obowiązywał do 2050 roku.
Prace nad dokumentem trwały od 2021 roku. W ramach prac przygotowano 17 analiz i raportów oraz odbyło się ponad 40 spotkań i warsztatów z interesariuszami (samorządami, zarządcami Obiektem, społecznością lokalną, naukowcami oraz organizacjami społecznymi), w których wzięło udział łącznie ponad 1800 uczestników. Konsultacje społeczne rozpoczną się 7 lipca i zakończą się 18 sierpnia 2025 roku, będą więc trwały 45 dni.
– Podczas jednego z pierwszych spotkań z mieszkańcami uzgodniliśmy, że konsultacje potrwają dłużej niż standardowe 21 dni — wydłużyliśmy je do 35 dni. Biorąc jednak pod uwagę sezon urlopowy, zdecydowaliśmy się na dodatkowe przedłużenie procesu do 45 dni. Mamy nadzieję, że dzięki temu każda osoba zainteresowana wyrażeniem swojej opinii na temat dokumentu będzie miała ku temu odpowiednią możliwość – mówi Michał Marcinkowski, kierownik projektu w Instytucie Ochrony Środowiska-Państwowym Instytucie Badawczym.
Po tym czasie na przełomie III i IV kwartału 2025 r. Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy opracuje raport z konsultacji, który zostanie przekazany do Ministerstwa Klimatu i Środowiska.
Jak wziąć udział w konsultacjach?
Uwagi i wnioski do dokumentu można przekazywać na kilka sposobów. Można skorzystać z formularza internetowego[1] bądź formularza w klasycznej, tekstowej formie, który należy przesłać na adres e-mail: puszcza@ios.edu.pl z tytułem „Konsultacje społeczne” lub na adres Instytutu z dopiskiem „Puszcza Białowieska”. Wszystkie informacje na temat konsultacji społecznych dostępne są na stronie: https://ios.edu.pl/bialowieza-forest/konsultacje-spoleczne/
Dlaczego Plan zarządzania jest tak ważny i warto wziąć udział w konsultacjach?
Puszcza Białowieska to jeden z ostatnich w Europie kompleksów lasów o charakterze naturalnym. Chroniona od średniowiecza, wyróżnia się bogatą florą i fauną, procesami przyrodniczymi oraz niskim stopniem ingerencji człowieka. Spełnia kryteria IX i X UNESCO: przedstawia wyjątkowe procesy ekologiczne i siedliska kluczowe dla ochrony różnorodności biologicznej. To dom tak rzadkich gatunków jak ryś, wilk, dzięcioł trójpalczasty, czy żubr, będący symbolem Puszczy.
Pomimo swojego unikalnego charakteru i wysokiej wartości przyrodniczej, Puszcza Białowieska stoi w obliczu wielu zagrożeń. Dokument identyfikuje zagrożenia naturalne i antropogeniczne – m.in. zmiany klimatu, bariery migracyjne (np. zapora na granicy), fragmentację siedlisk, działalność człowieka oraz problemy instytucjonalne i finansowe.
W obliczu tych wyzwań kluczowe znaczenie ma skuteczne i odpowiedzialne zarządzanie obiektem. Przyjęcie Planu zarządzania jest wymogiem wobec każdego obiektu wpisanego na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Puszcza Białowieska nie ma planu zarządzania od 2014 roku, a konieczność jego przygotowania była wielokrotnie podnoszona przez Komitet Światowego dziedzictwa UNESCO. W 2024 roku, w związku z opóźnieniem w przedstawieniu Planu Zarządzania, Komitet zagroził wpisem Puszczy Białowieskiej na Listę Światowego Dziedzictwa „w zagrożeniu” i wysłał misję ekspertów UNESCO i IUCN do Polski.
– Plan zarządzania ma szczególne znaczenie – nie tylko dla ochrony Puszczy, ale również dla reputacji Polski jako kraju odpowiedzialnego za swoje dziedzictwo przyrodnicze. Plan zarządzania pokazuje, że jako kraj traktujemy nasze zobowiązania poważnie i podejmujemy realne działania na rzecz zachowania wartości, które są ważne nie tylko lokalnie, ale także globalnie. Co więcej, badania przeprowadzone przez nas w maju tego roku pokazują, że Puszcza jest bliska sercom Polaków – więcej niż co czwarty z nas opowiada się za ochroną priorytetową, ograniczając ingerencję człowieka tylko niezbędnych do działań mających na celu ochronę różnorodności biologicznej. Jesteśmy opiekunami jednego z ostatnich pierwotnych lasów Europy, a dziedzictwo przyrodnicze to nasze wspólne dobro – podkreśla Ilona Jędrasik, zastępca dyrektora ds. zmian klimatu i współpracy międzynarodowej w IOŚ-PIB.
To nie jest tylko dokument. To plan, który wyznaczy kierunek działań w Puszczy Białowieskiej na najbliższe 25 lat, a wzięcie udziału w konsultacjach stanowi szansę, aby zabrać głos w sprawach ochrony przyrody, współtworzyć zasady zrównoważonego rozwoju regionu, zadbać o interesy lokalnej społeczności, a także mieć wpływ na przyszłość jednego z najcenniejszych ekosystemów w Europie.
Plan zarządzania dostępny jest na stronie IOŚ-PIB pod linkiem: https://ios.edu.pl/aktualnosci/plan-zarzadzania-obiektem-swiatowego-dziedzictwa-bialowieza-forest-czesc-polska/
[1] https://ios.edu.pl/bialowieza-forest-konsultacje-spoleczne