Puszcza Białowieska to unikatowy w skali kraju, Europy i świata kompleks leśny, położony po obu stronach granicy polsko-białoruskiej. Ten prastary las, ostatni w swoim rodzaju na niżu europejskim, zajmuje obszar ok. 1250 km² (po stronie polskiej – 580 km²).
Puszcza reprezentuje las typu niżowego, z udziałem drzewostanów liściastych, mieszanych i iglastych porastający równinę morenową. Bogactwo i mozaikowaty układ siedlisk przyrodniczych zapewniają wysoki stopień różnorodności biologicznej, a brak ingerencji człowieka umożliwił przetrwanie naturalnych drzewostanów ze znacznym udziałem starodrzewów. Najcenniejszym zbiorowiskiem leśnym jest tu grąd wschodnioeuropejski na żyznych siedliskach (które w całej Europie zostały niemal całkowicie wylesione i obecnie stanowią tereny użytkowane rolniczo), ale także wiele siedlisk nieleśnych, wodnych i torfowiskowych.
Puszcza Białowieska to las będący domem dla ogromnej różnorodności rzadkich gatunków, zwłaszcza grzybów, roślin i zwierząt. Poza gatunkami pospolitymi, występują tu ściśle chronione gatunki niespotykane nigdzie indziej na świecie i te, które są zagrożone wyginięciem. Oprócz ochrony gatunkowej, Puszczę objęto różnymi formami obszarowej ochrony przyrody, takimi jak: park narodowy, rezerwaty przyrody, sieć Natura 2000, obszary chronionego krajobrazu. Ponadto chronione są tu użytki ekologiczne i pomniki przyrody.
Region Puszczy jest bardzo cenny także ze względu na swój wieloetniczny i wielokulturowy charakter. Oryginalna, drewniana architektura wiejska, drewniana i murowana architektura sakralna, stanowią o wyjątkowości tego obszaru.
Na świecie Puszcza jest rozpoznawana jako miejsce o wybitnych walorach, gdzie ochrona biologicznej i kulturowej różnorodności winna iść w parze z rozwojem ekonomicznym i społecznym. W 1976 roku utworzono tu Rezerwat Biosfery Białowieża w ramach programu Człowiek i Biosfera UNESCO (MaB). Rezerwat początkowo obejmował obszar Białowieskiego Parku Narodowego, jednak w 2005 roku, na mocy porozumienia wszystkich zainteresowanych stron, został poszerzony do 92,4 tys. ha, tj. powierzchni 20-krotnie większej niż pierwotnie.
W 1979 r. Puszcza Białowieska została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jako jeden z pierwszych na świecie obiektów przyrodniczych objętych tą formą ochrony. Początkowo obejmował on niewiele ponad 5 tys. ha, czyli tylko Białowieski Park Narodowy. W 1992 r. utworzono obiekt transgraniczny poprzez rozszerzenie wpisu o białoruską część Puszczy. Kolejne powiększenie nastąpiło w 2014 i obecnie transgraniczny Obiekt Światowego Dziedzictwa o nazwie Białowieża Forest obejmuje wraz ze strefą buforową powierzchnię ponad 308 tys. ha po obu stronach granicy. Jego część polska zajmuje obecnie 59 576,09 ha, a polska część strefy buforowej – 35 834,91 ha.
Obiekty wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa stanowią wspólne dobro ludzkości. Polska jako strona Konwencji w sprawie ochrony Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO z 1972 r. zobowiązała się do ochrony Puszczy i zachowania jej Wyjątkowej Uniwersalnej Wartości dla przyszłych pokoleń, w możliwie niezmienionej postaci.
