Przejście od modelu gospodarki opartego na emisyjnych źródłach energii do zielonej gospodarki to jedno z najważniejszych wyzwań gospodarczych i społecznych współczesnego świata. O tym, jak sprawić, by Sprawiedliwa Transformacja odpowiadała na realne potrzeby ludzi, dyskutowali na zorganizowanej przez KOZK międzynarodowej konferencji „Just Transition in Practice. Human-Oriented Solutions” wysokiego szczebla eksperci: decydenci, przedstawiciele organizacji międzynarodowych, naukowcy i liderzy opinii.
– Chcąc odnieść sukces w głębokim transformowaniu gospodarki – od produkcji energii do wytwarzania, transportu i konsumpcji dóbr, musimy przeprowadzić ten proces tak, by zmiany były korzystne dla wszystkich. Potrzebujemy rozwiązań zorientowanych na ludzi – rozwiązań, które uwzględniają ich potrzeby i obawy – powiedział Adam Guibourgé-Czetwertyński, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska, otwierając konferencję.
– Jeśli Sprawiedliwa Transformacja powiedzie się w Republice Południowej Afryki, jeśli powiedzie się w Polsce, to te dwa kraje mogą stać się wzorami dla całego świata – powiedział Frans Timmermans, Wiceprezydent Wykonawczy Komisji Europejskiej ds. Europejskiego Zielonego Ładu. – Sprawiedliwa Transformacja jest racjonalna ekonomicznie, a obecnie dynamikę nadają jej w znacznej mierze względy finansowe. W staraniach o to, by była ona sprawiedliwa społecznie, nie możemy jednak zdawać się na niewidzialną rękę rynku. Prawdziwie sprawiedliwa transformacja musi być zarządzania w regionach oraz mieć ludzką twarz: włączać tych, których dotyczy, w procesy decyzyjne i promować dialog społeczny – podkreślił unijny lider.
Ten sam aspekt zaakcentował Ricardo Mourinho Félix, Wiceprezydent Europejskiego Banku Inwestycyjnego. – Pieniądze odgrywają kluczową rolę w transformacji, ale same fundusze nie są pełną odpowiedzą na jej wyzwania. Redystrybucja nie wystarczy – zwrócił uwagę. Podkreślił też znaczenie transformacji na rynku pracy i wsparcia pracowników w zdobyciu kompetencji, jakich będzie wymagać zielona gospodarka.
– Szybkie przestawienie gospodarki na OZE wymaga zaangażowania samorządów, związków zawodowych i sektora prywatnego. Muszą one wspierać społeczność i ludzi objętych transformacją tworząc zielone miejsca pracy – powiedziała Sanda Ojiambo, CEO i Dyrektor Wykonawcza UN Global Compact. Przypomniała także, że wedle szacunków Międzynarodowej Organizacji Pracy (ILO) zielona transformacja może oznaczać nawet 25 milionów nowych miejsc pracy na całym świecie, przy jednoczesnej likwidacji 7 milionów stanowisk w sektorach wysokoemisyjnych. Pokazuje to potencjał rozwojowy tego procesu. – Podejmując starania, by do 2030 roku zmniejszyć o połowę globalną emisję gazów cieplarnianych, wszystkie firmy muszą zadbać, by wpływ tej zmiany na ich pracowników i ich społeczności lokalne był pozytywny – stwierdziła.
Prof. Phoebe Koundouri, Prezydent Elekt Europejskiego Stowarzyszenia Ekonomistów Środowiskowych i Zasobów Naturalnych zwróciła uwagę, że choć odpowiednie finansowanie nie jest jedynym warunkiem powodzenia transformacji, to bez niego nie da się osiągnąć tego celu. Jak podkreśliła, ramy prawne i mechanizmy wsparcia finansowego zapewniane przez rządy mają w tym procesie wielkie znaczenie – ale kluczową rolę musi odegrać biznes. – Sprawiedliwa Transformacja wymaga efektywnych mechanizmów partnerstwa publiczno-prywatnego, bo przecież większość kapitału na rynku jest w rękach prywatnych – wyjaśniła.
Dyrektor polskiej filii Europejskiej Fundacji Klimatycznej Antoni Bielewicz zaproponował pięć uniwersalnych „złotych zasad” planowania Sprawiedliwej Transformacji, którymi powinni kierować się jej stratedzy i wykonawcy. Po pierwsze, wszystkie działania powinny być oparte na twardych danych i nauce. Po drugie, należy angażować wszystkie zainteresowane grupy społeczne, uprzednio precyzyjnie je określając. Po trzecie, należy włączać samorządy lokalne – wydaje się to oczywiste, lecz w praktyce nie zawsze jest to realizowane. Po czwarte, planując przyszłe działania trzeba pamiętać o kulturowych i społecznych uwarunkowaniach lokalnych społeczności. Choć to niewymierny zasób, jest bardzo ważny. Po piąte, konieczne jest przyjęcie długoterminowej perspektywy planowania i działania, przekonywał Bielewicz.
Sprawiedliwa Transformacja musi opierać się na wiedzy i praktycznym rozumieniu procesów, które zachodzą w jej ramach. – Badania pokazują, że społeczeństwo rozumie zagrożenia związane ze zmianą klimatu, ale nie przekłada się to na akceptację odejścia od węgla. Ponadto, choć respondenci są gotowi przyznać, że ich osobiste wybory mogą pomóc w walce ze zmianą klimatu, to nie wiedzą, jak dokładnie może wyglądać to zaangażowanie. Wiemy więc, że mamy problem, ale potrzebny jest duży wysiłek edukacyjny, by zaproponować ludziom rozwiązania oparte na wiedzy naukowej – powiedział prof. Bogdan Chojnicki z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
Trzeba jednak pamiętać, że wiedza przyniesie pożądane efekty tylko, jeśli przełoży się na działania. To z kolei nie uda się bez odpowiedniej komunikacji społecznej. – Potrzebujemy narracji, która przekona ludzi, że zmiana klimatu to wspólna sprawa dotykająca nas wszystkich bez wyjątku. Bez współpracy nie uda nam się wykorzystać potencjału rozwojowego Sprawiedliwej Transformacji – podkreślił Remy Sietchiping, Dyrektor Sekcji Polityk, Legislacji i Zarządzania w Programie Narodów Zjednoczonych ds. Osiedli Ludzkich (UN Habitat).
W konferencji udział wzięli: Frans Timmermans – Wiceprezydent Wykonawczy Komisji Europejskiej ds. Europejskiego Zielonego Ładu; Ovais Sarmad – Zastępca Sekretarza Wykonawczego Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych ds. Zmiany Klimatu; Sanda Ojiambo – CEO i Dyrektor Wykonawcza UN Global Compact;Sander Happaerts – koordynator Funduszu Sprawiedliwej Transformacji, Dyrekcja Generalna Komisji Europejskiej ds. Polityki Regionalnej i Miejskiej; Meelis Münt – Sekretarz Generalny Ministerstwa Środowiska Estonii; Ricardo Mourinho Félix – Wiceprezydent Europejskiego Banku Inwestycyjnego; Prof. Phoebe Koundouri – Prezydent Elekt Europejskiego Stowarzyszenia Ekonomistów Środowiskowych i Zasobów Naturalnych; Wolfhart Pohl – Główny Specjalista ds. Środowiskowego i Społecznego Zrównoważonego Rozwoju, Bank Światowy; Robert Marinkovic – Doradca ds. Klimatu i Zielonej Gospodarki, Międzynarodowa Organizacja Pracodawców; Remy Sietchiping – Dyrektor Sekcji Polityk, Legislacji i Zarządzania, UN Habitat; Antoni Bielewicz – Dyrektor European Climate Foundation Poland; Shloka Nath – p.o. Dyrektora w India Climate Collaborative oraz Kierowniczka ds. Zrównoważonego Rozwoju i Polityki w Tata Trusts;Franziska Stölzel – badaczka Sprawiedliwej Transformacji z United Nations University Flores Dresden; Prof. Bogdan Chojnicki – Pracownia Bioklimatologii Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu; Bert De Wel – Pełnomocnik ds. Polityki Klimatycznej, Międzynarodowa Konfederacja Związków Zawodowych (ITUC); Dr Hanna Brauers – Asystentka ds. Naukowych, Centrum Zrównoważonych Systemów Energetycznych, Europa-Universität Flensburg; Monika Sadkowska – Koordynatorka Forum Burmistrzów na Rzecz Sprawiedliwej Transformacji, WWF Polska; Béla Galgoczi – Starszy Ekspert, Europejski Instytut Związków Zawodowych; Dr. Łukasz Trembaczowski – Instytut Socjologii, Uniwersytet Śląski w Katowicach.
Patroni Honorowi: Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz Global Climate Action, program Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych ds. Zmiany Klimatu (UNFCCC).
Projekt sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
