8 października opublikowany został Specjalny Raport Specjalny Międzyrządowego Zespołu ds. Zmiany Klimatu (IPCC) „Globalne ocieplenie o 1,5°C” (w skrócie „SR1.5”). Raport ten został przygotowany na życzenie uczestników 21 konferencji klimatycznej (COP 21) w Paryżu, a ukazał się w przededniu 24 konferencji COP24, która odbędzie się w grudniu br. w Katowicach.
Raport SR1.5 nawiązuje do zawartego w 2015 r. Porozumienia Paryskiego, którego uczestnicy zobowiązali się do podjęcia działań na rzecz ograniczenia skali wzrostu średniej temperatury powietrza do „znacznie poniżej 2°C” w stosunku do epoki przedindustrialnej (1850-1900). Omówiono w nim skutki i działania niezbędne działania dla utrzymania wzrostu średniej temperatury w granicach 1,5°C.
Najważniejsze wnioski płynące z raportu to:
Globalne ocieplenie (wzrost średniej temperatury powietrza) osiągnęło w 2017 r. wartość około 1°C postępuje w tempie około 0,2°C na dekadę. Przy zachowaniu tego trendu średnia temperatura wzrośnie o 1,5°C między rokiem 2030, a 2052.
Wzrost średniej temperatury nie rozkłada się równomiernie – ocieplenie jest silniejsze nad powierzchnią lądów, niż nad oceanami oraz 2-3-krotnie silniejsze w Arktyce. Szacuje się, że 20-40% ludności świata zamieszkuje rejony, w których ocieplenie już przekroczyło wartość 1,5°C.
Już w chwili obecnej obserwujemy skutki globalnego ocieplenia, między innymi nasilenie ekstremalnych zjawisk pogodowych, topnienie lodu w Arktyce, cofanie się lodowców i wzrost poziomu wody w morzach i oceanach.
Z perspektywy przebiegu procesów geofizycznych wciąż możliwe jest ograniczenie wzrostu średniej temperatury powietrza o nie więcej niż 1,5°C w ciągu najbliższych trzech dekad. Wymagałoby to jednak niemalże całkowitego wyeliminowania antropogennych emisji gazów cieplarnianych. Co więcej, w ciągu kolejnego stulecia średnia temperatura powietrza mogłaby powrócić do obecnego poziomu.
Ograniczenie ocieplenia do 1,5°C wymaga zredukowania emisji CO2 o 45% jeszcze przed 2030 r.
(w stosunku do poziomu emisji z 2010 r.) i osiągnięcie zerowego bilansu do 2050 r., przy równoczesnej głębokiej redukcji emisji innych gazów cieplarnianych, zwłaszcza metanu. Jeżeli jednak znaczące redukcje nastąpią po roku 2030, ocieplenie przekroczy 1,5°C.
Działania, do których Strony Konwencji klimatycznej zobowiązały się w Porozumieniu Paryskim nie wystarczą, aby osiągnąć cel 1,5°C. Konieczne jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych do poziomu emisji 25-30 Gt ekwiwalentu CO2 jeszcze przed rokiem 2030. Jest to poziom dwukrotnie niższy, niż obecnie zakładany do osiągnięcia w roku 2030.
Raport rozważa poszczególne ścieżki takiej redukcji, wskazując przy tym konieczność wprowadzenia polityk obciążających emisje gazów cieplarnianych wysokimi kosztami, dla zapewnienia konkurencyjności alternatywnych technologii.
W scenariuszu 1,5°C, wzrost poziomu morza osiągnie wartość 26-77 cm, i będzie niższy o 4-16 cm w stosunku do scenariusza 2°C – co odpowiada zmniejszeniu populacji narażonej na negatywne skutki o około 10 mln osób.
Koszty ograniczenia skali globalnego ocieplenia do 1,5°C będą 3-4-krotnie wyższe w stosunku do kosztów ograniczenia do 2°C.
Konsekwencje zmian klimatu dotykają i będą dotykać ludzkość w sposób nierównomierny – najbardziej ucierpią społeczności ubogie i podatne na zmiany klimatu. Raport SR1.5 podkreśla wagę działań adaptacyjnych i ich synergii z działaniami na rzecz zwalczania ubóstwa, podejmowanych na różnych szczeblach – od międzynarodowego po lokalny. Co więcej, działania na niższych szczeblach wymagają wiedzy bardziej szczegółowej, niż jest przedstawiana w raportach IPCC.
W Polsce, zagrożenia klimatyczne obejmują nasilanie się upałów i susz, deficytu wody i problemów z jej jakością, zmianami w ekosystemach, w tym progresję szkodników, chorób roślin, zwierząt i ludzi, ale także opadów nawalnych, powodzi i podtopień. Wpływają one na wiele sektorów, m.in. rolnictwo i hodowlę, energetykę, transport, funkcjonowanie miast, zdrowie publiczne.
Podejmowane dla uniknięcia tych zagrożeń działania adaptacyjne będą długotrwałe i kosztowne stąd też obecnie prowadzone intensywne prace badawczo-planistyczne realizowane przez Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy w ramach projektów:
Klimada – dający naukowe podstawy dla Strategicznego Planu Adaptacji SPA2020
44MPA – konstrukcja miejskich planów adaptacji dla 44 miast
ClimCITIES – poświęcony adaptacji w małych i średnich miastach
LIFE Climate CAKE PL – system dostarczania i wymiany informacji w celu strategicznego wspierania polityki klimatyczno-energetycznej
Baza wiedzy – Klimada 2.0 – dostarczający poszczególnym grupom interesariuszy wiedzy i narzędzi potrzebnych do podejmowania decyzji i planowania adaptacji.
