Mazury, często nazywane „Krainą Tysiąca Jezior”, w rzeczywistości kryją ich ponad dwa tysiące, stając się w sezonie letnim największym centrum żeglarstwa śródlądowego w Europie Wschodniej. Jak wykorzystać ten niesamowity potencjał regionu? 4 października 2025 r. w Węgorzewskim Centrum Kultury odbyła się Mazurska Narada o Zrównoważonej Turystyce Wodnej – wydarzenie poświęcone przyszłości Wielkich Jezior Mazurskich, ich ochronie oraz rozwojowi turystyki w duchu poszanowania środowiska. Spotkanie zorganizowane przez Fundację „Żeglarstwo jest eko” przy wsparciu Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego (IOŚ-PIB) zgromadziło ekspertów reprezentujących administrację samorządową i państwową, instytucje naukowe, organizacje społeczne, przedsiębiorców z branży turystycznej, żeglarzy i mieszkańców regionu.
Wśród obecnych znaleźli się m.in. senator Jolanta Piotrowska, burmistrz Węgorzewa Krzysztof Kołaszewski, przedstawiciele Wód Polskich, Stowarzyszenia Wielkie Jeziora Mazurskie 2020, Fundacji Ochrony Wielkich Jezior Mazurskich oraz Lokalnej Grupy Rybackiej „Wielkie Jeziora Mazurskie”. Partnerem merytorycznym wydarzenia był Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, którego eksperci – dr hab. Agnieszka Kolada i dr Sebastian Kutyła – przedstawili aktualne dane o stanie mazurskich jezior i głównych źródłach ich degradacji.
Podczas swoich wystąpień naukowcy IOŚ-PIB zwrócili uwagę, że Wielkie Jeziora Mazurskie to jeden z najbardziej wrażliwych ekosystemów w Polsce.
– Już dziś obserwuje się wyraźne skutki presji turystycznej, zanieczyszczeń z rolnictwa i niekontrolowanej zabudowy brzegów. Bez współpracy wszystkich stron – od władz lokalnych po użytkowników wód – Mazury mogą w ciągu kilku lat utracić część swoich unikatowych walorów przyrodniczych – zauważa dr hab. Agnieszka Koladaz Zakładu Badań Ekosystemów Wodnych w IOŚ-PIB.
W dyskusjach plenarnych i tematycznych wielokrotnie powracał wątek konieczności całościowego podejścia do ochrony Mazur. Uczestnicy zgodzili się, że dbanie wyłącznie o brzegi jezior nie wystarczy, jeśli zanieczyszczenia nadal spływają z pól, dróg i terenów zabudowanych. Dużym problemem pozostaje również rozproszony charakter zabudowy rekreacyjnej, prowadzony często bez miejscowych planów zagospodarowania. Skutkuje to chaosem przestrzennym, utratą krajobrazu i ograniczaniem dostępu do wód dla lokalnej społeczności.
Wielu uczestników zwracało także uwagę na potrzebę poprawy funkcjonowania systemu kar i egzekucji przepisów środowiskowych, który obecnie jest nieadekwatny do realnych strat środowiskowych. Dyskusję wzbudził temat gospodarki ściekowej w turystyce wodnej – wciąż brak jednolitych zasad odbioru nieczystości ze statków i jasnego podziału odpowiedzialności pomiędzy żeglarzy, operatorów portów i samorządy.
– Narada pokazała, że wszyscy uczestnicy – od samorządów po organizacje społeczne i żeglarzy – dostrzegają te same problemy i potrzebę zmian. W mojej ocenie kluczowe jest teraz przekucie wniosków w konkretne działania i decyzje inwestycyjne, które pozwolą w pełni wykorzystać potencjał i walory regionu. Przyszłość Mazur to nie tylko sezon letni – region ma potencjał, by stać się całorocznym kierunkiem turystycznym, rozwijającym się w sposób przyjazny środowisku i lokalnym społecznościom – zauważył Mateusz Hoffmann, prezes Fundacji „Żeglarstwo jest eko”.
Nie zabrakło również refleksji na temat zmian klimatu, które coraz silniej wpływają na mazurskie ekosystemy. Uczestnicy zgodnie podkreślali, że susze, powodzie i wahania poziomu wód wymagają nie tylko monitoringu, ale przede wszystkim planowania działań adaptacyjnych.
Kluczową rolę w ochronie Mazur odgrywa edukacja – zarówno mieszkańców, jak i turystów. Podniesienie świadomości ekologicznej jest fundamentem trwałej ochrony jezior, na co zwracali uwagę zarówno eksperci IOŚ-PIB, jak i organizatorzy wydarzenia.
W październiku i listopadzie przygotowany zostanie raport podsumowujący Mazurską Naradę o Zrównoważonej Turystyce Wodnej. Dokument zostanie przekazany administracji, instytucjom i organizacjom branżowym, by wspierać ich decyzje i strategie rozwoju regionu. Wnioski z narady staną się również częścią szerszego procesu konsultacji prowadzonego przez Stowarzyszenie Wielkie Jeziora Mazurskie 2020 we współpracy z Polskim Związkiem Żeglarskim. Celem tego partnerstwa jest przygotowanie założeń do strategii rozwoju turystyki wodnej na zlecenie Ministerstwa Sportu i Turystyki.
