26 czerwca 2025 r. Ministerstwo Klimatu i Środowiska opublikowało projekt Planu zarządzania Obiektem Światowego Dziedzictwa Białowieża Forest (część polska). Plan określa ramy ochrony oraz zarządzania Puszczą Białowieską do 2050 roku.
Plan zarządzania zapewnia szerokie korzystanie z Puszczy Białowieskiej dla mieszkańców i turystów. Na 90% obszaru UNESCO można przebywać w celach rekreacyjnych, zbierać grzyby, owoce i zioła. Pozyskanie drewna jest możliwe jedynie jako efekt uboczny czynnych działań ochronnych, gdzie dominują siedliska z nadmiarem drzew iglastych. Na obszarze Puszczy Białowieskiej nie będzie prowadzonej gospodarki łowieckiej, z wyjątkiem strefy buforowej.
W ramach strategii zarządzania, Puszcza została podzielona na 4 strefy i 3 podstrefy oraz strefę buforową otaczającą Obiekt UNESCO. Strefa 1 określa obszar najściślejszej ochrony – biernej (Białowieski Park Narodowy), a w strefie 4 jest dopuszczona najszersza ochrona czynna. W wyniku aktualizacji stref, wyniku aktualizacji stref, zmienił się ich obszar. Największa jest strefa trzecia (ponad 32 tys. ha), która zyskała kosztem strefy czwartej (ponad 2 tys. ha). Niewiele zaś zmieniły się granice strefy pierwszej (6 tys. ha) oraz drugiej (prawie 16 tys. ha). Sieć istniejących dróg na obszarze Puszczy Białowieskiej pozostaje bez zmian.
Plan zarządzania to ponad 170 stron dokumentu, 9 załączników i 4 opracowania uzupełniające.
Dodatkowe informacje:
Projekt Planu został przygotowany przez Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy (IOŚ-PIB). Prace nad dokumentem trwały od 2021 roku. W ramach prac przygotowano 17 analiz i raportów oraz odbyło się ponad 40 spotkań i warsztatów z interesariuszami (samorządami, zarządcami Obiektem, społecznością lokalną, naukowcami oraz organizacjami społecznymi), w których wzięło udział łącznie ponad 1800 uczestników. Konsultacje społeczne rozpoczną się 7 lipca i zakończą się 18 sierpnia 2025 roku, będą więc trwały 45 dni.
W ramach kampanii edukacyjnej „Puszcza Białowieska. Jedyna na świecie”, IOŚ-PIB zlecił badania opinii publicznej dotyczące wiedzy i preferencji ochrony Puszczy Białowieskiej wśród ogółu społeczeństwa, mieszkańców województwa podlaskiego oraz mieszkających na obszarze Puszczy Białowieskiej. Z badań wynika, że zdecydowana większość ogółu społeczeństwa (ponad 90 proc.), w tym mieszkańcy Puszczy Białowieskiej (91 proc.) opowiadają się za ochroną całego obszaru Puszczy Białowieskiej z minimalną ingerencją człowieka, a ponad 70 proc. społeczeństwa (w tym mieszkańcy Puszczy Białowieskiej) sprzeciwia się pozyskiwaniu drewna na obszarze Puszczy oraz polowaniom na zwierzęta.
Na mocy znowelizowanej ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, od 2025 roku samorządy otrzymują „subwencję ekologiczną”, jeśli na ich obszarze wyznaczono obszary chronione. Gminy Puszczy Białowieskiej oraz Powiatu Hajnowskiego otrzymali w 2025 roku łącznie ok 12.5 mln zł dotacji z tytułu istnienia form ochrony przyrody. Dla gminy Białowieża stanowi to nawet 25 proc. rocznego budżetu.
Plan zarządzania nie zajmuje się organizacją pracy nadleśnictw. Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych szacuje, że liczba pracowników w nadleśnictwach ulegnie w kolejnych latach zmniejszeniu, ale będzie to związane z osiągnięciem przez część kadry wieku emerytalnego.
Od 2018 roku na obszarze nadleśnictw Puszczy Białowieskiej nie jest prowadzona gospodarka leśna. Jest to skutek wyroku TSUE z 2018 roku oraz zabezpieczenia powództwa przez Sąd Okręgowy w Warszawie. Zabezpieczenie obowiązuje do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sporu oraz przyjęcia Planów Urządzenia Lasu dla nadleśnictw.
Przyjęcie Planu zarządzania jest wymogiem wobec każdego obiektu wpisanego na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Puszcza Białowieska nie ma planu zarządzania od 2014 roku, a konieczność jego przygotowania była wielokrotnie podnoszona przez Komitet Światowego dziedzictwa UNESCO . W 2024 roku, w związku z opóźnieniem w przedstawieniu Planu Zarządzania, Komitet zagroził wpisem Puszczy Białowieskiej na Listę Światowego Dziedzictwa „w zagrożeniu” i wysłał misję ekspertów UNESCO i IUCN do Polski.
Plan zarządzania dostępny jest na stronie IOŚ-PIB pod linkiem.
[1] Komunikaty 43 COM 7B.14 (2019 r.), 44 COM 7B.100 (2021 r.), 45 COM 7B.21 (2023 r.), 46 COM 7B.50 (2024 r.).
