Jakość powietrza stała się jednym z najważniejszych rozważanych zagadnień z zakresu zdrowia publicznego w XXI wieku. W miarę jak świadomość jej wpływu na zdrowie rośnie, działania w zakresie zarządzania jakością powietrza koncentrują się na identyfikacji kluczowych źródeł emisji zanieczyszczeń do atmosfery i ich udziału w obserwowanym stężeniu oraz czynników pogodowych, które kształtują jakość powietrza. Jak wynika z publikowanych wyników badań, nawet jakość i częstotliwość czyszczenia ulic może wpływać na to, jakim powietrzem oddychamy.
W miastach oraz najbliższym ich sąsiedztwie, źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza są liczne i różnorodne. Są to przede wszystkim źródła spalania paliw kopalnych, między innymi tzw. „niska emisja” (spalania węgla i biomasy do celów grzewczych), emisje z pojazdów, przemysłu i usług, a także procesy naturalne, takie jak przemiany chemiczne w atmosferze, wtórne unoszenie pyłu zawieszonego, czy pylenie roślin. Emitowane zanieczyszczenia, a w szczególności drobny pył zawieszonych oraz tlenki azotu w istotny sposób wpływają na jakość powietrza i tym samym na zdrowie ludzi, prowadząc do chorób układu oddechowego, sercowo-naczyniowego oraz zwiększonego ryzyka wystąpienia nowotworów.
Czystość ulic a jakość powietrza
Czystość ulic, poza emisją spalin z rur wydechowych pojazdów, odgrywa istotną rolę w kształtowaniu jakości powietrza w pobliżu dróg w mieście. Brudne ulice sprzyjają wtórnemu unosowi pyłu powstającego ze ścierania się nawierzchni, opon, oraz tarcz i klocków hamulcowych podczas przejazdu pojazdów. Mogą być również unoszone przez wiatr i rozprzestrzeniać się na obszary znajdujące się w bliskim sąsiedztwie dróg.
– Regularne czyszczenie ulic oraz promowanie proekologicznych postaw są kluczowe dla ograniczenia poziomów stężeń w atmosferze i poprawy stanu środowiska miejskiego. Większa świadomość ekologiczna może zachęcać mieszkańców miast do korzystania z nisko i zero emisyjnych środków transportu, co zmniejsza bezpośrednią emisję zanieczyszczeń z rur wydechowych. Działania takie nie będą jednak skuteczne bez aktywnego udziału włodarzy miast. Konsekwentne całoroczne sprzątanie ulic, nie tylko w ramach wiosennych akcji porządkowych w mieście, ale również w okresie chłodnym w celu usunięcia piasku i soli wysypywanych podczas zimowego utrzymania dróg oraz tworzenie taniego i efektywnego transportu publicznego z atrakcyjną i robrze skomunikowaną siatką połączeń, będącego krwiobiegiem miasta, to działania niezbędne do tego, aby nasze miasta były jak najbardziej przyjazne zdrowiu mieszkańców – komentuje dr inż. Krzysztof Skotak, Kierownik Ośrodka Zintegrowanych Badań Środowiska w Instytucie Ochrony Środowiska – Państwowym Instytucie Badawczym.
Związek między jakością powietrza a czystością ulic jest niezaprzeczalny. Jak wynika z eksperymentu przeprowadzonego przez Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania w Krakowie we współpracy ze specjalistami z Politechniki Krakowskiej i Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska, aby stale obniżać poziom zanieczyszczeń we wszystkich elementach środowiska naturalnego, w tym jakości powietrza, najlepiej oczyszczać ulice miasta raz dziennie z okresowym, gruntownym zmywaniem – przez trzy dni co dwa tygodnie. W taki sposób można obniżyć znacznie wtórną emisję pyłu zawieszonego z dróg.
Jak podaje NIK[1], polskie miasta od lat przodują w rankingu dotyczącym najbardziej zanieczyszczonego powietrza w Unii Europejskiej, a działania podejmowane przez samorządy nie są tak skuteczne jak by się wydawało. Problem zarządzania jakością powietrza w miastach jest wielowątkowy, a decydentom bardzo często brakuje odpowiedniej wiedzy na ten temat. Jest to ważne zwłaszcza w kontekście zaleceń WHO z 2021 roku w zakresie uznanych za bezpieczne dla zdrowia poziomów stężeń w powietrzu, które stały się bardziej restrykcyjne niż dotychczas.
Poprawa stanu otoczenia miejskiego, poprzez zintegrowane działania na rzecz efektywnej i taniej komunikacji zbiorowej oraz co więcej, odpowiedniego zarządzania ruchem pojazdów w mieście, wymiany systemów grzewczych, utrzymania porządku w tym czyszczenia ulic, i edukacji ekologicznej jest możliwa. Wymaga jednak zaangażowania i współpracy wszystkich zainteresowanych stron, w tym lokalnych władz, społeczności, firm prywatnych oraz organizacji pozarządowych. Istotne jest także przeznaczenie odpowiednich środków finansowych na realizację projektów mających na celu poprawę jakości powietrza i czystości ulic oraz wydawanie ich w sposób przemyślany i optymalny. Kluczowym jest monitorowanie postępów i skuteczności podejmowanych działań, podawanie tych informacji do publicznej wiadomości oraz, jeśli one nie są wystarczająco skuteczne, regularne aktualizowanie strategii w celu adaptacji do zmieniających się warunków środowiskowych i społecznych. Wymaga to determinacji, zaangażowania interesariuszy oraz długofalowej wizji zrównoważonego rozwoju miejskiego.
[1] https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/miasta-nadal-przegrywaja-walke-ze-spalinami.html