Puszcza Białowieska to duży kompleks leśny zlokalizowany na pograniczu Polski i Białorusi. Dzięki trwającej od kilku wieków ochronie, Puszcza zachowała swój pierwotny charakter. Białowieski Park Narodowy, został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa w 1979 r., natomiast w 1992 r. obszar ten został rozszerzony o białoruską część Puszczy Białowieskiej. Wskutek znaczącego powiększenia obszaru w 2014 r. obejmuje on obecnie obszar 141 885 ha wraz ze strefą buforową o powierzchni 166 708 ha.
Obiekt obejmuje kompleks lasów nizinnych, charakterystycznych dla ekoregionu lasów mieszanych Środkowej Europy. Obszar ten ma wyjątkowe znaczenie dla ochrony przyrody z uwagi na powierzchnię starodrzewu obejmującego duże nietknięte obszary, na których zachodzą procesy naturalne. Bogactwo martwych drzew – zarówno stojących jak i leżących, przekłada się na dużą różnorodność gatunków grzybów i bezkręgowców saproksylicznych. Obiekt zapewnia ochronę różnorodnej i bogatej fauny, obejmującej 59 gatunków ssaków, ponad 250 gatunków ptaków, 13 gatunków płazów, 7 gatunków gadów i ponad 12 000 gatunków bezkręgowców.
Symbolem obiektu jest żubr: na całym terenie zamieszkuje około 900 osobników, co stanowi prawie 25% światowej populacji żubra i ponad 30% wolno żyjących zwierząt.
Kluczowe daty:
- 1979 r. wpis na Listę Światowego Dziedzictwa
- 1992 r. wpis części białoruskiej, ustanowienie jednego obiektu transgranicznego
- 2014 r. rozszerzenie miejsca Światowego Dziedzictwa i zmiana kryteriów wpisu z VII na IX i X
Puszcza Białowieska została wpisana na Listę w 1979 roku na podstawie art. 11 Konwencji jako dziedzictwo naturalne, o którym mowa w art. 2 Konwencji. Kryterium uznania Puszczy za obiekt UNESCO było kryterium VII – cyt.: „obejmować najbardziej niezwykłe zjawiska przyrodnicze lub obszary o wyjątkowym naturalnym pięknie i znaczeniu estetycznym” (http://whc.unesco.org/en/criteria/). Obszar był powiększony w 1992 roku o Park Narodowy „Bieławieżskaja Puszcza” (Białoruś). W roku 2014 Obiekt Światowego Dziedzictwa został ponownie rozszerzony na podstawie kryteriów IX – cyt.: „stanowić wyjątkowe przykłady reprezentatywne dla trwających procesów ekologicznych i biologicznych istotnych w ewolucji i rozwoju ekosystemów oraz zespołów zwierzęcych i roślinnych lądowych, słodkowodnych, nadbrzeżnych i morskich” i X – cyt.: „obejmować siedliska naturalne najbardziej reprezentatywne i najważniejsze dla ochrony in situ różnorodności biologicznej, włączając te, w których występują zagrożone gatunki o wyjątkowej uniwersalnej wartości z punktu widzenia nauki lub ochrony przyrody” i przemianowany na „Puszcza Białowieska” (Białoruś, Polska).
Dla Puszczy Białowieskiej wydano 5 decyzji:
- 38 COM 8B.12,
- 40 COM 7B.92,
- 41 COM 7B.1,
- 43 COM 7B.14,
- 44 COM 7B.100.
Odbyły się 2 Misje Monitorujące i Doradcze: 4-8.06.2016 r., oraz 24.09-02.10.2018 r.
Kryteria wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO
Kryterium (IX)
Obiekt stanowi wyjątkowy przykład istotnych procesów ekologicznych i biologicznych zachodzących w ewolucji i rozwoju ekosystemów lądowych jak również zbiorowiskach roślin i zwierząt
Puszcza Białowieska to różnorodny kompleks chronionych ekosystemów leśnych, będących przykładem lasów mieszanych typowych dla ekoregionu Europy Środkowej, oraz szereg siedlisk nieleśnych, w tym łąki wilgotne, doliny rzek i inne tereny podmokłe.
Obszar ten obejmuje tereny o wyjątkowej wartości dla ochrony przyrody, obejmujące m.in. rozległe starodrzewy.
Wieloletnia tradycja badań naukowych nad niemal nienaruszonym ekosystemem leśnym oraz liczne publikacje, w tym opisy nowych gatunków, znacznie podnoszą wartość obiektu.
Kryterium (X)
Obiekt obejmuje najbardziej znaczące i istotne siedliska przyrodnicze dla ochrony różnorodności biologicznej in-situ, włączając zagrożone gatunki posiadające wyjątkową uniwersalną wartość z punktu widzenia nauki lub ochrony
Puszcza Białowieska jest obszarem niezastąpionym dla zachowania różnorodności biologicznej, przede wszystkim ze względu na jej rozmiar, status ochronny oraz nieomal nienaruszony stan zachowania przyrody.
Obszar ten zamieszkuje największa żyjąca na wolności populacja żubra.
Obiekt odgrywa znaczącą rolę w ochronie grzybów. Odkryto tu kilka nowych dla nauki gatunków, a swoje stanowiska ma tutaj wiele gatunków zagrożonych wyginięciem.
Miejsca wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa stanowią wspólne dobro ludzkości, a obowiązkiem Polski jako strony Konwencji UNESCO z 1972 r. jest ich ochrona i zachowanie w możliwie niezmienionej postaci dla przyszłych pokoleń.
Przydatne linki:
KONWENCJA W SPRAWIE OCHRONY ŚWIATOWEGO DZIEDZICTWA KULTURALNEGO I NATURALNEGO
https://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Konwencja_o_ochronie_swiatowego_dziedzictwa.pdf
PROCEDURA WPISU
https://www.unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/swiatowe-dziedzictwo/procedura-wpisu/
WYTYCZNE OPERACYJNE DO REALIZACJI KONWENCJI ŚWIATOWEGO DZIEDZICTWA
https://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Konwencje__deklaracje_raporty/Wytyczne_Opereracyjne_do_realizacji_Konwencji_Swiatowego_Dziedzictwa_UNESCO_-_2012_1_.pdf
MIEJSCA ŚWIATOWEGO DZIEDZICTWA W POLSCE
https://www.unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/swiatowe-dziedzictwo/polskie-obiekty
MIEJSCA ŚWIATOWEGO DZIEDZICTWA W EUROPIE
https://visitworldheritage.com/en/eu