Podczas konferencji „PRZESTRZEŃ DLA ROZWOJU. Zdrowa, bezpieczna i odporna na kryzysy szkoła”, która odbyła się 10 października br. w ramach posiedzenia Parlamentarnego Zespołu „Rodzice dla klimatu”, dr inż. Krzysztof Skotak, kierownik Zakładu Monitoringu Środowiska w Instytucie Ochrony Środowiska – Państwowym Instytucie Badawczym (IOŚ-PIB) wygłosił wystąpienie dotyczące „wpływu zanieczyszczeń z transportu drogowego na zdrowie”. W trakcie prezentacji wskazał, że lokalizacja szkół oraz charakter ich najbliższego otoczenia – w tym gęstość dróg i poziom emisji zanieczyszczeń z transportu – może istotnie oddziaływać na rozwój dzieci oraz ich funkcje poznawcze.
Ekspert podkreślił, że transport drogowy jest jednym z kluczowych obok zanieczyszczeń z przemysłu i energetyki i tzw. niskiej emisji z sektora komunalno-bytowego (szczególnie nasilającej się w rozpoczynającym się okresie grzewczym), źródeł zanieczyszczeń powietrza w Polsce.
Znaczący udział pojazdów spalinowych w emisji zanieczyszczeń atmosferycznych dotyczy przede wszystkim tlenków azotu, pyłu zawieszonego oraz lotnych związków organicznych. Substancje te kumulują się wzdłuż ciągów komunikacyjnych, gdzie ich stężenia często przekraczają zarówno obowiązujące normy jakości powietrza, jak i zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia. Jak wynika z danych Państwowego Monitoringu Środowiska, w dużych aglomeracjach, takich jak Warszawa czy Kraków, to właśnie transport odpowiada za największą część emisji tlenków azotu i pyłu zawieszonego PM2,5[1]. Skutki zdrowotne powodowane przez stężenia dwutlenku azotu w Europie są szacowane nawet na 52 tysiące przedwczesnych zgonów rocznie, podczas gdy w Polsce liczba ta wynosi ponad 4 tysiące.
Dlaczego dzieci są szczególnie narażone?
Dzieci są jedną z najbardziej narażonych na zanieczyszczenie powietrza grupą, a szkoły głównie ze względów logistycznych, z reguły są zlokalizowane w bliskim sąsiedztwie dróg. Przedstawione wyniki badań projektu Neurosmog, który był realizowany przez Uniwersytet Jagielloński w Krakowie oraz Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy wskazują, że ekspozycja na zanieczyszczenie powietrza NO2 może mieć wykrywalny i negatywny wpływ na mikrostrukturę istoty białej mózgu, elementy układu nerwowego, a tym samym może zaburzać dojrzewanie mózgu, w tym sprawnego przekazywania sygnałów neuronowych. Co więcej, wpływ na problemy behawioralne wśród dzieci ma najbliższe otoczenie, a wysoki udział tzw. zielonej i błękitnej infrastruktury znacznie redukuje te problemy.
– Konsekwentne działania na rzecz poprawy jakości powietrza w miastach są kluczowe. Redukcja emisji z transportu drogowego to nie tylko element polityki klimatycznej i środowiskowej, ale przede wszystkim inwestycja w zdrowie publiczne – szczególnie w zdrowie przyszłych pokoleń. I to od najmłodszych lat. W ramach projektu NEUROSMOG potwierdziliśmy hipotezę o negatywnym wpływie zanieczyszczeń powietrza oraz pozytywnym zieleni na rozwijający się mózg, rozwój poznawczy dzieci, prowadząc do pogorszenia uwagi i zdolności poznawczych, co sprawia, że wpływ zanieczyszczeń powietrza na nasze zdrowie jest większy i bardziej złożony niż dotychczas zakładano – komentuje dr inż. Krzysztof Skotak, kierownik Zakładu Monitoringu Środowiska w IOŚ-PIB.
W ocenie eksperta konieczne jest wprowadzanie rozwiązań ograniczających ruch samochodów spalinowych w pobliżu szkół i przedszkoli, inwestowanie w transport publiczny i niskoemisyjny oraz edukowanie społeczeństwa o realnych zagrożeniach płynących z oddychania spalinami.
– To, co dziś wydaje się niewidoczne, jutro może skutkować chorobą, a za kilka lat – przedwczesną śmiercią. Redukcja zanieczyszczeń z transportu drogowego to pilne wyzwanie w dużych miasta, jeśli chcemy, by nasze dzieci dorastały zdrowo i bezpiecznie – podsumował dr inż. Krzysztof Skotak.
Zdaniem eksperta poprawa jakości powietrza jest możliwa, ale wymaga strategicznego myślenia i zdecydowanych działań na wielu poziomach: krajowym, regionalnym i lokalnym. Tylko współpraca różnych sektorów w obrębie różnych dziedzin – od urbanistyki, przez transport, po zdrowie publiczne – może przynieść efekty, które będą miały długoterminowy charakter.
[1] https://sctwkrakowie.pl/wp-content/uploads/2023/01/Roczna-ocena-jako-ci-powietrza-w-wojewodztwie-ma-opolskim.-Raport-wojewodzki-za-rok-2021.pdf