Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy (IOŚ-PIB) przygotował „Podręcznik regionalnej adaptacji do zmian klimatu” – kompendium wiedzy, doświadczeń i metod, które mogą posłużyć wszystkim regionom kraju. Opracowanie podsumowuje półtoraroczne prace nad Regionalnym Planem Adaptacji (RPA), pierwszym w Polsce regionalnym dokumentem poświęconym adaptacji do zmian klimatu. Podręcznik zawiera praktyczne wskazówki dotyczące planowania i wdrażania działań adaptacyjnych.
RPA i podręcznik to efekt półtorarocznych, metodycznych prac, w które zaangażowano ponad 100 samorządów lokalnych, instytucje naukowe, organizacje społeczne i mieszkańców województwa śląskiego. Cały proces obejmował sześć etapów – od diagnozy, przez analizę ryzyka i potencjału adaptacyjnego, oraz planowanie działań aż po system monitorowania i ewaluacji. W opracowaniu wykorzystano dane meteorologiczne i hydrologiczne, a także scenariusze klimatyczne do 2030 i 2050 roku, wskazujące na zmiany klimatu zachodzące w regionie, takie jak np. spadek liczby dni mroźnych i wzrost częstości zjawisk ekstremalnych.
– Śląskie to region o ogromnej różnorodności i największej w Polsce koncentracji ludności. Nasz plan i podręcznik pokazują, że adaptacja do zmian klimatu musi być szyta na miarę potrzeb regionu, ale jednocześnie może stać się wspólnym językiem planowania dla całego kraju – zauważa dr Agnieszka Kuśmierz, współautorka podręcznika, jednocześnie kierująca pracami nad RPA.
RPA i Podręcznik powstały w wyniku sześciostopniowego procesu metodycznego, opartego na modelu rekomendowanym przez Komisję Europejską i Europejską Agencję Środowiska.
Prace nad Planem prowadzone były w sposób partycypacyjny. Warsztaty, konsultacje i badania ankietowe pozwoliły zebrać dane o wrażliwości poszczególnych gmin, potencjale adaptacyjnym, potrzebach adaptacyjnych i oczekiwaniach wobec dokumentu lokalnych społeczności. Większość samorządów zadeklarowała potrzebę wzmocnienia wiedzy eksperckiej, lepszej koordynacji działań i zwiększenia środków na inwestycje związane z adaptacją do zmian klimatu.
RPA integruje kwestie klimatyczne z regionalną polityką rozwoju i strategią „Śląskie 2030. Zielone Śląskie”. Uwzględnia ochronę zdrowia mieszkańców, stabilność dostaw wody i energii, zarządzanie kryzysowe oraz ochronę kapitału naturalnego. Wskazuje również konkretne działania dla obszarów szczególnie wrażliwych – górskich, zurbanizowanych i pogórniczych.
W dokumencie przyjęto 37 kierunków działań adaptacyjnych w dziesięciu celach operacyjnych – od bezpieczeństwa zdrowotnego i energetycznego po rozwój błękitno-zielonej infrastruktury i przedsiębiorczości. Realizacja Planu będzie monitorowana na podstawie 37 wskaźników, ocenianych cyklicznie co dwa lata przez Regionalne Obserwatorium Terytorialne.
Autorzy podkreślają, że adaptacja do zmian klimatu nie jest kosztem, lecz inwestycją w przyszłość regionu. RPA ma przynieść wymierne efekty: poprawę jakości powietrza i wód, ograniczenie strat powodziowych, rozwój zielonych miejsc pracy i wzrost odporności infrastruktury.
– Ten podręcznik to nie tylko dokument ekspercki. To mapa drogowa, która pokazuje, jak budować nowoczesne, bezpieczne i zielone regiony – w Polsce i w Europie. Zebraliśmy w nim doświadczenia z kilku lat pracy, dziesiątek warsztatów i setek rozmów z samorządami. To wiedza praktyczna, oparta na realnych wyzwaniach – od problemów z dostępem do wody po zarządzanie energią i infrastrukturą. Chcemy, by inne województwa mogły korzystać z naszych doświadczeń i rozwijać własne strategie odporności klimatycznej, dostosowane do lokalnych potrzeb – stwierdza Małgorzata Hajto, autorka wiodąca podręcznika, odpowiedzialna za metodykę opracowania RPA.
Śląski podręcznik adaptacji to przykład dobrych praktyk, który pokazuje, że przemyślana, oparta na wiedzy i partycypacji polityka klimatyczna może być realnym narzędziem zarządzania rozwojem. Województwo Śląskie potwierdza swoją pozycję lidera – tym razem w najważniejszym wyzwaniu XXI wieku: budowaniu odporności na zmiany klimatu.
