Plan Zarządzania Puszczą Białowieską 5 grudnia 2025 r. został oficjalnie przesłany do Centrum Światowego Dziedzictwa UNESCO. Dokument porządkuje kluczowe działania ochronne, uwzględnia rekomendacje UNESCO, potrzeby lokalnych społeczności oraz uwarunkowania związane z obronnością państwa, wyznaczając kierunki zarządzania Puszczą na najbliższe 25 lat. O przesłaniu Planu poinformowali podczas konferencji prasowej w Ministerstwie Klimatu i Środowiska 11 grudnia 2025 r. ministra Paulina Hennig-Kloska, wiceminister Mikołaj Dorożała oraz dr hab. Marcin Stoczkiewicz, dyrektor IOŚ-PIB.
Najważniejsze informacje:
- Plan Zarządzania Obiektem Światowego Dziedzictwa Puszcza Białowieska został przesłany do Centrum Światowego Dziedzictwa w Paryżu 5 grudnia 2025 r. Obejmuje on obecne wyzwania związane z ochroną przyrody oraz rekomendacje Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO.
- Za pomocą Planu 96 % powierzchni polskiej części Puszczy Białowieskiej zostanie oddane we władanie procesom naturalnym. Wcześniej było to tylko 37%. Dzięki temu tradycyjnie rozumiana gospodarka leśna oraz polowania zostaną tam wykluczone.
- Plan Zarządzania wskazuje istniejące i potencjalne ryzyka oraz bariery w zarządzaniu Puszczą Białowieską oraz proponuje szereg działań zaradczych. Priorytetem jest ochrona różnych grup organizmów kształtujących procesy naturalne i różnorodność biologiczną Puszczy.
- Przesyłając Plan Zarządzania do UNESCO Polska wywiązała się ze zobowiązań, jakie wynikają z ratyfikacji Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego.
Przesyłając Plan Zarządzania do UNESCO Polska wywiązała się ze zobowiązań, jakie wynikają z ratyfikacji Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, kolejnych decyzji wydawanych przez Komitet Światowego Dziedzictwa oraz raportów misji ekspertów UNESCO oraz IUCN.
Dziś Polska spełnia zobowiązanie, które podjęła ponad dekadę temu. Przekazanie Planu Zarządzania Puszczą Białowieską do UNESCO to nie tylko formalność – to wyraz naszej odpowiedzialności za jeden z najcenniejszych obiektów przyrodniczych świata. Ten dokument łączy troskę o przyrodę z głosem lokalnych społeczności i bezpieczeństwem państwa
– powiedziała ministra Paulina Hennig-Kloska.
Puszcza Białowieska – wyjątkowy obiekt światowego dziedzictwa
Puszcza Białowieska jest jednym z 1248 obiektów znajdujących się na prestiżowej Liście Obiektów Światowego Dziedzictwa UNESCO. Zaledwie 235 z nich to dobra przyrodnicze.
Puszcza zapewnia ochronę różnorodnej i bogatej fauny, obejmującej ponad gatunków 3 500 grzybów, ponad 12 000 gatunków bezkręgowców, ponad 250 gatunków ptaków, 59 gatunków ssaków, 13 gatunków płazów i 7 gatunków gadów. Symbolem obiektu jest żubr.
W 2014 r. Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO przyjął propozycję wpisania całej Puszczy Białowieskiej na Listę Światowego Dziedzictwa. Nie budziła żadnych zastrzeżeń społeczności międzynarodowej. Od tego czasu Polska była zobowiązana do przygotowania Planu Zarządzania dla Obiektu.
Dokument na 25 lat – główne założenia Planu
Plan Zarządzania Obiektem Światowego Dziedzictwa Puszcza Białowieska to dokument o strategicznym znaczeniu, mający na celu ochronę wyjątkowej wartości przyrodniczej tego obszaru, zgodnej z wymogami UNESCO. Uwzględnia on zarówno aktualne wyzwania w zakresie ochrony przyrody, jak i rekomendacje Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO. Jego celem jest zapewnienie trwałej ochrony dziedzictwa naturalnego Puszczy w perspektywie do roku 2050, z poszanowaniem głosu lokalnych społeczności, potrzeb rozwojowych regionu oraz planów obronności Państwa. Plan zachowuje dotychczasowe zasady dostępu do Obiektu dla mieszkańców i turystów.
Puszcza Białowieska to ochrona życia w najczystszej postaci: tysiące gatunków roślin i zwierząt oraz największa na świecie populacja żubra. Dzięki nowemu Planowi Zarządzania jej przyszłość jest bezpieczna. Plan Zarządzania powstał w ścisłej współpracy z lokalną społecznością i ekspertami. Uwzględnia rekomendacje UNESCO, potrzeby mieszkańców i uwarunkowania obronne państwa – to dokument na miarę XXI wieku
– podkreślił wiceminister klimatu i środowiska Mikołaj Dorożała.
To najlepiej skonsultowany dokument w obszarze ochrony środowiska. Odbyło się 45 spotkań, seminariów i warsztatów. Wzięło w nich udział łącznie ok. 2000 uczestników: mieszkańcy, samorządowcy, organizacje społeczne. W konsultacjach społecznych, które odbyły się w lipcu i sierpniu, prawie 2 000 uczestników zgłosiło ponad 5 000 uwag: ponad 44 proc. pochodziło od mieszkańców białowieskich gmin, 40 proc. od mieszkańców innych części Polski, pozostałe od naukowców (6 proc.), organizacji społecznych oraz samorządów i instytucji państwowych
– podsumował dr hab. Marcin Stoczkiewicz, dyrektor Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego.
96% powierzchni oddane procesom naturalnym
Za pomocą Planu 96 % powierzchni polskiej części Puszczy Białowieskiej zostanie oddane we władanie procesom naturalnym. Wcześniej było to tylko 37%. Dzięki temu tradycyjnie rozumiana gospodarka leśna oraz polowania zostaną tam wykluczone. Działania zawarte w Planie mają przede wszystkim zachować ekosystemy Puszczy Białowieskiej dla przyszłych pokoleń, tak aby mogły zobaczyć ją w możliwie niezmienionej i naturalnej formie. W obliczu przyspieszających, niekorzystnych dla przyrody zmian klimatu oraz wynikających z nich bezpośrednich zagrożeń dla lokalnych ekosystemów, ochrona procesów naturalnych oraz wyjątkowej różnorodności biologicznej nabiera szczególnego znaczenia. Plan Zarządzania wskazuje istniejące i potencjalne ryzyka oraz bariery w zarządzaniu Puszczą Białowieską oraz proponuje szereg działań zaradczych. Priorytetem jest ochrona różnych grup organizmów kształtujących procesy naturalne i różnorodność biologiczną Puszczy.
Rekomendacje UNESCO i PROP uwzględnione w Planie
W Planie są również poruszone kwestie, na które uwagę zwróciła Państwowa Rada Ochrony Przyrody (PROP) w swoim najnowszym stanowisku, w znacznej mierze stanowiącym przypomnienie wniosków opublikowanego przed kilkoma tygodniami Raportu IUCN w sprawie stanu zachowania Obiektu Światowego Dziedzictwa. Stanowisko przytacza także rekomendacje Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO z 2024 i 2025 roku. Wiele z zaproponowanych przez PROP działań zostało przewidzianych do realizacji w Planie, który proponuje odpowiednie rozwiązania i określa ramy dla dokumentów planistycznych, w tym planów ochrony przyrody i planów urządzenia lasu dla puszczańskich nadleśnictw. MKiŚ w pełni zgadza się z wezwaniem do współpracy międzyresortowej z Ministerstwem Obrony Narodowej, Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministerstwem Infrastruktury.
Polska w Komitecie Światowego Dziedzictwa – nowa rola
Sfinalizowanie prac nad Planem Zarządzania zbiegło się z faktem, że kilka dni temu Polska została wybrana (po raz trzeci) na członka Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO. Przez najbliższe 4 lata głos Polski na forum UNESCO będzie bardziej słyszany. W tym zakresie planujemy ścisłą współpracę z Ministerstwem Spraw Zagranicznych oraz Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Gdzie znaleźć Plan Zarządzania?
Plan Zarządzania Puszczą Białowieską jest dostępny na podstronie IOŚ-PIB poświęconej puszczy – link
Żródło: na podstawie komunikatu MKIŚ – www.gov.pl/web/klimat/