18 listopada 2024 roku eksperci Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE) oraz Centrum Analiz Klimatyczno-Energetycznych (CAKE), działającego w ramach IOŚ-PIB uczestniczyli w ostatnim wydarzeniu organizowanym przez CAKE na COP29 w Baku. Wydarzenie odbyło się w Pawilonie Greckim pod hasłem: „Powering Climate Action: Balancing Ambitious Targets with Effective Mechanisms for Emissions Reduction”.
Dyskusja, moderowana przez Macieja Cyglera z CAKE, koncentrowała się na wyzwaniach związanych z ewolucją systemów ustalania cen za emisję CO2 i ich roli w osiąganiu neutralności klimatycznej w 2050 r. Opierając się na wynikach analiz z projektu LIFEVIIEW2050, Maciej Cygler przedstawił główne tezy do dyskusji, m.in. to, że spodziewany niedobór uprawnień do emisji w EU ETS wydaje się być dobrym punktem wyjścia do dyskusji na temat możliwości dalszego rozwoju tego typu środków. W debacie uczestniczyli m.in. Robert Jeszke, Zastępca Dyrektora IOŚ-PIB i Kierownik KOBIZE/CAKE, Krzysztof Bolesta, wiceminister w Ministerstwie Klimatu i Środowiska, Kurt Vandenberghe, dyrektor generalny ds. Działań w dziedzinie Klimatu (DG CLIMA), Komisja Europejska, Gerassimos Thomas, dyrektor generalny ds. Podatków i Unii Celnej (DG Taxud) oraz Simone Borghesi, dyrektor Florence School of Regulation – Climate, prezes Europejskiego Stowarzyszenia Ekonomistów Środowiska i Zasobów (EAERE).
Kurt Vandenberghe wymienił przeszkody w łączeniu systemów ETS na całym świecie, wskazując na potrzebę równoważności systemów pod względem struktury i integralności. Przywołał wcześniejsze nie najlepsze doświadczenia UE z jednostkami offsetowymi (CER) i podkreślił, że redukcje krajowe (ang. domestic emissions) muszą pozostać priorytetem. Istnieje zbyt wiele przeszkód do pokonania, aby to zadziałało w praktyce i było akceptowalne, przy czym chodzi nie tylko o skutki i zależności ekonomiczne, ale także różnice w mechanizmach ustalania cen emisji dwutlenku węgla w państwach i regionach stosujących takie rozwiązania. Warto wspomnieć, że funkcjonują jedynie dwa takie przypadki: Kalifornia i Quebec oraz EU ETS i Szwajcaria. Systemy, które miałyby być połączone, powinny być równoważne we wszystkich wymiarach, a to stanowi wyzwanie. Zwrócił jednak uwagę na potencjał podatku granicznego CBAM i pochłaniania dwutlenku węgla, jako wsparcia dla globalnych działań na mocy art. 6 Porozumienia paryskiego, podkreślając jednocześnie, że pochłanianie nie może zastępować wysiłków na rzecz łagodzenia skutków emisji.
Gerassimos Thomas podkreślił potrzebę przewidywalności długoterminowej strategii w polityce klimatycznej, co ma kluczowe znaczenie dla zaufania inwestorów. Mechanizmy oparte na ustalaniu cen do emisji dwutlenku węgla i CBAM to różne strony tego samego medalu, ale obecnie obie strony koncentrują się głównie na najbardziej emisyjnych i energochłonnych sektorach, podczas gdy czyste technologie nie powinny czuć się zagrożone. Co więcej, stosowanie narzędzi opartych na ustalaniu cen emisji dwutlenku węgla zapewnia przychody, które można przeznaczyć na inwestycje. Jeśli opracujemy odpowiednie mechanizmy – sektor prywatny w większym stopniu zaangażuje się w inwestycje, transfer technologii i budowanie potencjału. Opowiedział się za środkami, które równoważą ceny za emisję CO2 i CBAM, aby zapewnić ochronę czystych technologii, jednocześnie zachęcając do inwestycji w dekarbonizację.
Krzysztof Bolesta zaproponował zbadanie zarówno „twardego”, jak i „miękkiego” powiązania ETS, a także mechanizmów offsetowych, aby obniżyć koszty osiągnięcia redukcji emisji, jednocześnie wspierając współpracę międzynarodową. Podkreślił, że offsetowanie może odblokować finansowanie i zachęcić do redukcji emisji w innych jurysdykcjach opartych na cenach za emisję.
Simone Borghesi skupił się na nieuniknionej roli pochłaniania dwutlenku węgla w osiąganiu długoterminowych celów redukcyjnych zarówno w UE, jak i na świecie. Wszystkie modele przewidują zwiększenie roli CDR jako niezbędnego rozwiązania uzupełniającego dotychczasowe narzędzia oparte na określaniu ceny emisji dwutlenku węgla. Problem nie polega na tym, czy, ale kiedy i jak? Czynnik czasowy jest kluczowy w tym procesie, jednak zależy to również od akceptacji społecznej. Ponieważ istnieje wiele różnych metod pochłaniania dwutlenku węgla, powinniśmy dokładnie rozważyć ich zalety i wady, gdyż nie ma jednego dobrego rozwiązania. Zwrócił uwagę na znaczenie akceptacji społecznej, czasu wdrożenia i utrzymania integralności tych rozwiązań. Jednocześnie podkreślił, że pochłanianie/ usuwanie dwutlenku węgla nie może zastąpić działań mitygacyjnych.
Robert Jeszke powiązał te perspektywy z analizą CAKE i LIFE VIEW 2050, podkreślając potrzebę różnorodności narzędzi polityki klimatycznej. Poparł on pochłanianie, jako niezbędne dla przyszłości ETS, ale zgodził się, że łączenie niezintegrowanych z UE systemów jest obecnie niewykonalne. Przedstawił koncepcję ustanowienia Europejskiego Centralnego Banku Węglowego (ECCB) w celu ustabilizowania systemu EU ETS, złagodzenia kosztów i wsparcia współpracy międzynarodowej na mocy art. 6. Tego rodzaju bank wydaje się być dobrym rozwiązaniem wspomagającym obniżenie kosztów i łagodzenie wzrostu cen wynikających ze stosowania narzędzi opartych o ustalanie cen emisji dwutlenku węgla, ale także chroniącym mechanizmy takie jak EU ETS przed wstrząsami. Co więcej, bank mógłby pomóc innym krajom w zapewnieniu funduszy, również na mocy art. 6 Porozumienia paryskiego. System EU ETS potrzebuje dodatkowych środków, które mogą pochodzić z pochłaniania dwutlenku węgla i łączenia systemów. Powinniśmy jednak przyjrzeć się przyszłym rozwiązaniom, w tym takim, które są kompatybilne z mechanizmami globalnymi, z art. 6 Porozumienia paryskiego jako centralnym elementu. Obecnie najpilniejsze wyzwania to redukcja emisji, utrzymanie EU ETS jako głównego instrumentu redukcji emisji, utrzymanie przemysłu w UE i dbałość o europejskie gospodarstwa domowe.
Wydarzenie zakończyło się wspólnym zrozumieniem kluczowych wyzwań i możliwości w udoskonalaniu mechanizmów ustalania cen emisji dwutlenku węgla. Podkreślono potrzebę dalszego rozwoju narzędzi polityki klimatycznej, z uwzględnieniem równowagi między krajowymi i globalnymi rozwiązaniami.
